Łazienka do zadań specjalnych

Każdego dnia osoby starsze i niepełnosprawne ruchowo stają przed problemem "włączania się" w nurt normalnego życia. Codzienne czynności wykonywane przez ludzi zdrowych i sprawnych, wydają się nam banalne, na tyle, że nawet nie rejestrujemy w naszej podświadomości czynności takich jak wstawanie, siadanie, chodzenie, czy też ubieranie.

Wykonujemy je kilkadziesiąt razy w ciągu dnia nie przywiązując prawie żadnej wagi do ich kolejności oraz stopnia skomplikowania, nie doceniając ich ogromnego znaczenia w naszym codziennym życiu i normalnym funkcjonowaniu. Te same natomiast czynności, którym muszą stawić czoło osoby niepełnosprawne, urastają do rangi problemu. Łatwo przekonujemy się o tym przy jakichkolwiek kłopotach zdrowotnych takich jak: złamania, zwichnięcia kości, nadwyrężenia mięśni itp. Dopiero wówczas zdajemy sobie sprawę z tego jak ogromne znaczenie odgrywają w naszym życiu proste czynności ruchowe i w jakim stopniu wpływają na jakość naszego codziennego życia. Dla osób niepełnosprawnych ta droga do "normalnego” życia nie jest łatwa. Każdego dnia osoby te napotykają przeszkody w postaci barier architektonicznych i komunikacyjnych, które utrudniają lub też uniemożliwiają im zdobycie samodzielności.

Pojęcie barier architektonicznych, czyli wszelkich przeszkód i utrudnień związanych z funkcjonowaniem osób niepełnosprawnych pojawiło się dopiero pod koniec lat 60-tych XX wieku, gdy architekci zaczęli dostrzegać problemy tych osób i uwzględniać ich potrzeby na etapie projektowania budynku. W szerokim pojęciu osób niepełnosprawnych mieszczą się nie tylko osoby poruszające się za pomocą wózka inwalidzkiego, ale również: osoby poruszające się za pomocą balkoników, kul lub lasek, ludzie w podeszłym wieku, młode matki z wózkami dziecięcymi oraz kobiety w ciąży. Dla wszystkich tych osób najbardziej uciążliwymi barierami architektonicznymi są m.in.: zbyt wąskie drzwi i korytarze, za małe powierzchnie pomieszczeń, szczególnie pomieszczeń sanitarno-higienicznych (np. łazienek), różnice poziomów (schody i stopnie), nieodpowiednio usytuowane wyłączniki, klamki, uchwyty itp. Barierą architektoniczną będą także te wszystkie urządzenia, które na skutek złej konstrukcji lub złego przemyślenia nie ułatwiają użytkowania i stają się problemem dla osób niepełnosprawnych.

Projektowanie takiego wnętrza zaczynamy od sporządzenia rysunku wraz z naniesionymi wszystkimi urządzeniami sanitarnymi takimi jak umywalka, kabina, miska WC itp. Aby osoba niepełnosprawna mogła w pełni korzystać z tych wszystkich urządzeń, należy zapewnić jej odpowiednią przestrzeń komunikacyjną. Należy pamiętać, że osoby niepełnosprawne oraz starsze potrzebują znacznie więcej miejsca, by móc się w łazience poruszać swobodnie. Szczególnie osoby korzystające z wózka inwalidzkiego powinny mieć możliwość wykonania obrotu wózkiem w miejscu o 360°, bez konieczności opuszczania pomieszczenia. Powierzchnia projektowanych i modernizowanych łazienek nie może więc być zbyt mała, najlepiej już na etapie projektowania przeznaczyć na ten cel większe pomieszczenie. W przypadku modernizacji pomieszczenia, można dokonać przesunięcia ścian lub zrezygnować z umieszczania w nim niektórych urządzeń (np. pralki, wanny lub też zastosować poręcze składane zamiast stałych). Wszystkie elementy wyposażenia dla osób niepełnosprawnych muszą być zamocowane w sposób zapewniający bezpieczne korzystanie z nich przy zwiększonych obciążeniach użytkowych takich jak np. ciężar osoby przechodzącej z wózka na sedes. Dlatego też w łazienkach takich nie zaleca się stosować ścianek gipsowo-kartonowych, gdyż wymagają odpowiednich wzmocnień konstrukcyjnych (w obszarze montażu uchwytów i poręczy, umywalek, siedzisk kąpielowych itp.). Zaleca się stosowanie ścian murowanych przynajmniej do wysokości min. 1 m od poziomu posadzki, gdyż na tej wysokości montowana jest większość urządzeń przeznaczonych dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.

Innym ważnym warunkiem dobrze zaprojektowanego wnętrza jest zachowanie jednego poziomu posadzki we wszystkich pomieszczeniach. Jest to szczególnie ważne, gdy z łazienki będą korzystały osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich, ale także osoby starsze. Występowanie różnic poziomów, takich jak stopnie czy progi może znacznie utrudnić lub nawet uniemożliwić poruszanie się takich osób, a także być przyczyną potknięć i upadków. Dobrze jest na etapie projektowania uwzględnić niezbędne zmiany w instalacji elektrycznej. W pomieszczeniach przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych należy koniecznie zainstalować alarmy umiejscowione najlepiej w dwóch –trzech miejscach pomieszczenia (np. przy umywalce, sedesie, prysznicu) oraz obniżyć wysokości montażu włączników światła i gniazd elektrycznych. Trzeba także pamiętać o zamontowaniu wieszaków na garderobę oraz inne przedmioty, w łatwo dostępnych miejscach, na wysokości pozwalającej na swobodny do nich dostęp.

Po spełnieniu warunków ogólnych przy projektowaniu łazienki dobrze zastanowić się nad wymaganiami jakie powinny spełniać poszczególne elementy wyposażenia takie tak umywalka, miska WC, czy też przestrzeń kąpielowa. Umywalka dla osób niepełnosprawnych powinna być szeroka (min. 60 cm) z odpowiednio wyprofilowanymi krawędziami umożliwiającymi jak najbliższe podjechanie do niej wózkiem oraz oparcie się łokciami przez chorego. Jej dno powinno być płaskie, a osprzęt (syfon i korek) powinien znajdować się powyżej kolan osoby siedzącej na wózku. Wysokość jej mocowania musi być tak dobrana, aby umożliwiać wjazd pod nią wózkiem i swobodne korzystanie z urządzenia. Do takich umywalek należy dobrać odpowiednią baterię, najlepiej tzw. lekarską (z długą dźwignią, umożliwiającą regulację temperatury i natężenia strumienia wody przy pomocy łokcia) lub też baterię elektroniczną z fotokomórką, która uruchamia wypływ wody na skutek zbliżenia dłoni do czujnika ruchu. W pobliżu umywalki należy też zamontować uchwyty ścienne ułatwiające przemieszczanie się chorego oraz lustro najlepiej z możliwością zmiany ustawienia (tzw. uchylne), tak aby chory siedząc przy umywalce mógł się dobrze widzieć.

Miska sedesowa dla osób niepełnosprawnych powinna być mocowana wyżej, tak aby łatwo było przemieszczać chorego np. z wózka. W tym celu zastosować można muszlę o specjalnej konstrukcji i zwiększonych gabarytach, muszlę podwieszaną mocowaną na większej wysokości lub też specjalną nakładkę na standardowe kompakty. Deska WC do takich zastosowań, powinna mieć odpowiednie wycięcie, posiadać wzmocnione metalowe zawiasy oraz być masywna i wytrzymała, na tyle aby nagły nacisk nie spowodował jej pęknięcia i skaleczenia chorego. Planując miejsce montażu miski sedesowej, należy ją umieścić tak, żeby możliwy był dojazd wózkiem przez chorego i dostęp opiekuna w sposób niekrępujący dla obu stron. W tym celu należy też obok toalety zamontować uchylne czy nieruchome uchwyty ułatwiające korzystanie z niej przez osoby starsze lub niepełnosprawne.

W zależności od rodzaju niepełnosprawności oraz konstrukcji stropu, należy zdecydować czy zastosujemy w łazience prysznic, czy też wannę. Wygodniejszym i bardziej uniwersalnym rozwiązaniem jest montaż prysznica. Zabudowę prysznica można wykonać przy użyciu płaskiego, wpuszczonego w strop brodzika z antypoślizgowymi wypustkami albo bezpośrednio wykładając podłogę płytkami ceramicznymi i stosując kratki odpływowe. Niezależnie od wybranego rozwiązania należy pamiętać, aby przy wejściu pod prysznic nie było żadnej przeszkody czy też progu. Ochronę przed wodą zapewni nam zabudowa szklana kabiny lub też zasłonka prysznicowa. Aby korzystanie z kąpieli było wygodne i przede wszystkim bezpieczne, konieczne jest zamontowanie na ścianie składanego, wygodnego siedziska wraz z uchwytami, umożliwiającymi przesiadanie się z wózka. Wyposażenie prysznica uzupełnia bateria łazienkowa wraz z zestawem natryskowym (słuchawka mocowana na drążku), który zapewni wygodną regulację wysokości i kąta ustawienia słuchawki podczas kąpieli. Baterię natryskową można zastosować w wersji podtynkowej (zajmuje mniej miejsca) lub też w wersji termostatycznej, polecanej szczególnie dla osób starszych i dzieci (możliwość dokładnego ustawienia temperatury, bez niebezpieczeństwa poparzenia się podczas kąpieli).

Zaletą zastosowania wanny w łazience jest możliwość wykorzystywania jej do celów rehabilitacyjnych. Kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem różnych soli mineralnych poprawiają krążenie i rozluźniają mięśnie chorego. Dużym ułatwieniem jest zastosowanie specjalnego nakładanego na wannę siedziska, szczególnie jeśli chory ma ograniczoną sprawność ruchową lub też wanna jest rozwiązaniem zastanym, z którego musimy korzystać. Najwięcej problemów sprawia zawsze wchodzenie i wychodzenie z wanny. W tym celu zaleca się montowanie specjalnych schodków wraz z poręczami oraz uchwytów wokół wanny ułatwiających zmianę pozycji w wannie. Aby kąpiel była bezpieczna, należy zawsze montować wanny z antypoślizgowym – ryflowanym dnem. Jeśli chory ma duże problemy z samodzielnym poruszaniem się warto zastanowić się nad możliwością zakupu specjalnego podnośnika, który znacznie ułatwia wsadzanie i wyciąganie chorego z wanny.

Wszystkie elementy wyposażenia stosowane i montowane w łazienkach dla osób starszych i niepełnosprawnych powinny przede wszystkim spełniać niezbędne wymogi bezpieczeństwa tzn. posiadać konieczne atesty lub certyfikaty. Produkty te muszą być wykonane także z odpowiednich wysokiej jakości materiałów, które zapewnią im trwałość i długoletnie użytkowanie. Bardzo często łazienka dopasowywana jest do szczególnych potrzeb niepełnosprawnych domowników, ale to wcale nie znaczy, że mamy w łazience iść na kompromis i rezygnować z ciekawych rozwiązań estetycznych. Przy obecnych możliwościach technologicznych i projektowych funkcjonalność i dbałość o aspekty wizualne mogą iść w parze. Odpowiadając na potrzeby klientów, firma Deante wprowadziła do sprzedaży linię produktów VITAL składającą się z pochwytów i siedzisk przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych. Pierwszą grupę stanowią uchwyty przyścienne, wykonane ze stali malowanej proszkowo na kolor biały, różniące się długością oraz miejscem montażu. Uchwyty VITAL NIV 641A, NIV 641B i NIV 641C (o długościach odpowiednio 300 mm, 450 mm 600 mm) stosowane są przy umywalkach, wannie, w prysznicu oraz przy misce sedesowej, wszędzie tam gdzie konieczne jest stabilne i mocne podparcie dla chorego. Jeśli nie ma odpowiednio dużego miejsca, można zastosować uchwyt przyścienny, składany VITAL NIV 641D o długości 760 mm. Drugą grupę stanowią siedziska: wannowe oraz do kabin prysznicowych. Siedzisko wannowe VITAL NIV 651C wykonane jest z tworzywa sztucznego ABS w kolorze białym, a jego szerokość można regulować od 750 do 880 mm, w zależności od typu i rozmiarów posiadanej wanny. Siedziska przyścienne, składane produkowane do kabin prysznicowych dostępne są w dwóch wersjach materiałowych : białego ABS – VITAL NIV 651A oraz drewna teakowego – VITAL NIV 451B. Oba siedziska po złożeniu zajmują niewielką przestrzeń w kabinie, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo i wygodę ich użytkownikom. Łazienka to najbardziej intymne miejsce w domu, gdzie komfort i wygoda użytkowania są bardzo ważne, zwłaszcza jeśli z łazienki korzystają osoby starsze lub niepełnosprawne. Coraz więcej więc osób decyduje się na dostosowanie wyposażenia łazienki do szczególnych potrzeb domowników, którzy mają problemy z poruszaniem się, gdyż dopasowanie takie ułatwia życie nie tylko chorym, ale i ich opiekunom.