W roślinach wykryto około 60 pierwiastków mineralnych. Oczywiście nie wszystkie są potrzebne roślinom, jednakże istnieje wyraźna relacja między zaopatrzeniem roślin w pierwiastki mineralne a wzrostem i plonem. Rośliny podobnie jak zwierzęta i ludzie, do wzrostu i rozwoju potrzebują nie tylko wody i słońca. Rośliny potrzebują również składników mineralnych.
Substancje pokarmowe rozpuszczone są w roztworze glebowym lub znajdują się w kompleksie sorpcyjnym gleby. Właśnie stamtąd pobierają je rośliny.
Wśród makro i mikroelementów pobieranych przez rośliny ogromne znaczenie ma wchodzący w skład białek i kwasów nukleinowych azot. Jego niedobór może spowodować zahamowanie wzrostu części nadziemnych i podziemnych oraz sztywny i strzelisty pokrój rośliny. Rośliny przybierają zabarwienie żółto zielone, ograniczają kwitnienie i plonowanie. Objawy dostrzec możemy często najpierw na starszych liściach.
Objawy niedoboru innego budulca kwasów nukleinowych, fosforu to podobnie jak w przypadku azotu zahamowanie wzrostu części nadziemnych i podziemnych, oraz sztywny, strzelisty pokrój rośliny. Rośliny nie rozkwitają i nie plonują jak zawsze, ich liście stają się matowe, ciemne, często o odcieniu fioletowym lub purpurowym. Pierwsze objawy podobnie jak w przypadku niedoboru azotu, na samym początku dotykają najpierw starszych liści.
Kierujący gospodarką wodną potas odpowiada za właściwe stosunki wodne w całej roślinie. Jego niedobór powoduje zwiędły pokrój rośliny. Liście stają się matowe, niebieskozielone, system korzeniowy staje się skąpy, a międzywęźla skrócone.
Objawy niedoboru wapnia występują dość rzadko, głównie jednak na młodych liściach, które skręcają się z czasem i zginają haczykowato. Starsze liście przyjmują nieregularne kształty, korzenie śluzowacieją, owoce dotyka sucha zgnilizna. Wapń wpływa na odporność i wzrost roślin. Wapnowanie gleby wykonywane jest jednak nie z powodu braku tego pierwiastka w roślinach, lecz przede wszystkim w celu zmiany właściwości gleby.
Brak odpowiedzialnego za fotosyntezę magnezu jest przyczyną przechodzenia liści w stan nekrozy. Roślina więdnie. Cechą charakterystyczną braku magnezu jest obecność plamek pomiędzy żyłkami dolnych liści.
Najczęściej wśród najważniejszych składników nawozów znajdziemy azot, fosfor i potas.
Planując nawożenie musimy przede wszystkim pamiętać o kilku zasadach.
Zawsze, jeśli zabraliśmy coś ziemi, musimy to jej oddać.
Nie unikajmy nawożenia mineralnego. Ubytek składników mineralnych, jaki staramy się uzupełnić nawozami organicznymi, może okazać się zbyt duży. Pamiętajmy więc o wykorzystywaniu
nawozów mineralnych. Poziom nawożenia zawsze dostosowujmy do potrzeb roślin. Rośliny bardziej wymagające musimy traktować inaczej, niż te mniej wymagające. Są również takie, które jak np.
rośliny motylkowe, nie potrzebują nawożenia danym pierwiastkiem, w tym przypadku azotem. Doskonale rozwiązują niedobór azotu same. Ich więc nie nawozimy tym makroelementem. Uwzględniajmy odmienność każdej rośliny. Zawsze powinniśmy stosować nawożenie mineralne wyłącznie w momencie, gdy istnieje zapotrzebowanie roślin na podstawowe składniki pokarmowe.
Uwzględniajmy również rodzaj gleby i jej kompleks sorpcyjny. Dla pewności tuż przed przeprowadzaniem procesu nawożenia powinniśmy wykonywać analizę próbek gleby i dokładnie określić potrzebne dawki. Przenawożone rośliny mogą być źródłem zatruć. Przy zbyt niskich dawkach nawozu niewykorzystane są możliwości produkcyjne gleby i roślin, natomiast dawki zbyt wysokie to niepotrzebny koszt oraz wzrost zagrożenia dla środowiska, głównie poprzez wymywanie.
Ogólnie zalecane dawko kształtują się na poziomie: fosforowe, w ilości 70-140 kg/ha P2O5, potasowe, w ilości 80 - 160 kg/ha K2O oraz azotowe, w ilości 70-150 kg/ha N.
Nawozy mineralne mają tą cechę, iż są szybkie w działaniu, łatwe w użyciu oraz powszechnie dostępne. Niestety, właśnie je możemy przedawkować. Dlatego w pewnym stopniu mogą być niebezpieczne. Zawsze przestrzegajmy zaleceń zawartych w instrukcji użytkowania nawozu znajdującej się w opakowaniu. Nigdy nie nawoźmy roślin na zapas lub profilaktycznie. Spalenie roślin oraz przenawożenie i wyjałowienie gleby niesie za sobą naprawdę przykre konsekwencje. Pamiętajmy więc by stosować nawozy mineralne wyłącznie, gdy istnieje faktyczne zapotrzebowanie na nie roślin.
Nawozy mineralne można stosować w formie płynnej jak i w postaci mineralnej stałej: pylistej, krystalicznej oraz granulatu – wysiewnego do gruntu lub rozpuszczanego w wodzie. Stosując granulaty pamiętajmy, by nie opryskiwać nadziemnych części roślin i stosować je głównie w pochmurne dni. Oczywiście ulewny deszcz nie jest najlepszym momentem wykonywania tych prac.
Wśród nawozów szybko działających najszybciej działają
nawozy płynne, następnie sypkie, a stosunkowo najwolniej granulowane. Po znalezieniu się w glebie, związki mineralne w nich zawarte uwalniają się i są pobierane przez rośliny. Działają krócej, bardziej jednak intensywnie, a przy zbyt dużej dawce mogą powodować uszkodzenia roślin. Nawozy działające bezpośrednio wykorzystujemy wtedy, gdy musimy szybko dostarczyć roślinom komplet substancji odżywczych. Zawarte w nich składniki pokarmowe są łatwo przyswajane.
Nawozy wolno działające, jak sama nazwa wskazuje działają dużo wolniej. Po zastosowaniu nawozu woda rozpuszcza zawarte w nim składniki pokarmowe, a te zaczynają być stopniowo uwalniane na zewnątrz, do gleby. Szybkość uwalniania tych składników uzależniona jest od temperatury i wilgotności podłoża: im gleba cieplejsza i bardziej mokra – tym więcej składników pokarmowych zostaje uwolnionych. Jest to odpowiednie do szybkości wzrostu roślin – im cieplej, tym szybciej rosną, a więc wymagają więcej pożywienia. Nawozy długodziałające są wyjątkowo efektywne, długo działają i dostarczają roślinom tyle substancji odżywczych, ile one potrzebują.
Wśród nawozów znajdziemy nawozy mineralne przedsiewne – stosowane przed siewem oraz pogłówne – stosowane do zasilania rosnących już roślin.
Wśród nawozów znajdziemy i takie, które mają zrównoważony skład podstawowych składników. Jedno nimi nawożenie może starczyć nawet na pół roku, a stosujemy je w okresie wzrostu, zazwyczaj od marca do września.
Dostępne są również nawozy wiosenne – wzmagające wzrost roślin, bardziej bogate w azot, zawierające potas i fosfor oraz podstawowe mikroelementy. Niedobór tych nawozów może objawić się obfitym kwitnieniem warzyw, ale bardzo słabym owocowaniem. Stosuje się je przede wszystkim przed siewem lub sadzeniem roślin.
Nawozy jesienne zawierają więcej potasu i fosforu, nie zawierają azotu. Pomagają roślinom bezpiecznie przezimować, zapewniając im odpowiednią ilość mikroelementów odżywiających rośliny i chroniących je przed mrozami. Nawozy mineralne zawierające jeden pierwiastek muszą być stosowane niezwykle uważnie i ostrożnie, po wspomnianej analizie i w określonych dawkach. Z kolei nawozy zawierające więcej niż jeden pierwiastek, tzw. nawozy pełne, używane są zazwyczaj w większych dawkach. Zawsze jednak musimy pamiętać o dawkach, by nie przenawozić gleby. Nawozy wieloskładnikowe możemy podzielić na: nawozy złożone: wytwarzane na drodze reakcji chemicznych oraz nawozy mieszane: wytwarzane przez mechaniczne zmieszanie wielu składników.
Wśród nawozów mineralnych pochodzenia naturalnego znajdziemy m.in.: popiół drzewny, mączkę bazaltową, sole potasowe, siarczan potasu, karnalit, kizeryt, dolomit, margiel, wapno nawozowe, mielony wapniak, kredę łąkową i jeziorną, mączkę fosforytową (fosforową) oraz mączkę kostną. Wśród nawozów sztucznych: saletrę wapniowo-amonową, mocznik, siarczan amonu, salmag, fosforan amonowy, superfosfaty, a także nawozy wieloskładnikowe.
Nawozy azotowe, mające największe znaczenie gospodarcze, możemy podzielić na amonowe: siarczan, chlorek amonu, węglan amonu, ortofosforan amonu oraz wodę amoniakalną; saletrzane: saletrę, saletrę sodową, saletrę potasową; saletrzano-amonowe: mieszaniny soli amonu i saletr oraz saletrę amonową i saletrzak, a także amidowe np. cyjanamid wapnia i mocznik. Do nawozów azotowych zaliczyć możemy ponadto niektóre mączki nawozowe: takie jak mączka rybna, mączka z rogów oraz mączka z suszonej krwi. Fosfor stanowiący niezbędny składnik białek, fityny, kwasów nukleinowych oraz wspomagający zawiązywanie się
kwiatów i owoców znajdziemy m.in. w: superfosfacie, superfosfacie podwójnym; precypitacie, supertomasynie, termofosfatach, metafosforanach, niektórych mączkach nawozowych – mączkach fosforytowych oraz polifosforanach. Wśród nawozów potasowych, niezbędnych do asymilacji dwutlenku węgla i w procesach syntezy związków organicznych oraz wpływających na polepszenie jakości owoców i zwiększenie odporności na zimno możemy znaleźć: chlorkowe: kainit oraz sole potasowe; siarczanowe np. kalimagnezja. Nawozy potasowe dzieli się również na nisko- i wysokoprocentowe np. sole potasowe, siarczan potasu, metafosforan potasu. Do nawozów potasowych zaliczymy także nawozy potasowo-magnezowe. Wśród nawozów magnezowych niezbędnych do m.in. budowy chlorofilu znajdziemy uwodniony siarczan magnezu oraz kizeryt, magnezyt, a także serpentynity.
Pamiętajmy, iż nawożenie to jedna z podstawowych prac w ogrodzie. Nie zapomnijmy o tym.
